Obrzędy wstępne Eucharystii
-pozdrowienie i pokuta-

 

„Obrzędy poprzedzające Liturgię Słowa (…) mają charakter wstępu, wprowadzenia i przygotowania do całej liturgii. Ich celem jest to, aby wierni gromadzący się razem stanowili wspólnotę oraz przygotowali się do uważnego słuchania Słowa Bożego i godnego sprawowania Eucharystii” (Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 46).
Pierwsza część Mszy św. jest przygotowaniem do liturgii słowa oraz liturgii eucharystycznej i obejmuje:

1. Procesja i śpiew na wejście (Introit)
2. Pozdrowienie ołtarza i zgromadzonego ludu
3. Akt pokuty
4. Panie, zmiłuj się nad nami (Kyrie eleison), o ile nie zachodziło w akcie pokutnym
5. Hymn Chwała na wysokość Bogu
6. Modlitwa (Kolekta Oratio)

 

Ad. 1/. Procesja i śpiew na wejście (tzw. introit)

W procesji wejścia można nieść kadzidło, krzyż, świece oraz Ewangeliarz. Niosący Ewangeliarz bezpośrednio poprzedza celebransa i koncelebransów. Nie niesie się innych ksiąg ani przedmiotów. Wyróżnia się dwa rodzaje wejścia kapłana: krótkie (kiedy kapłan wraz z usługującymi, po wyjściu z zakrystii, udaje się najkrótszą drogą do prezbiterium), bądź w formie procesji (wejście w formie procesji ma charakter bardziej uroczysty). Pojawiło się ono w starożytności wraz z budowaniem kościołów. W starych bazylikach rzymskich zakrystie umieszczano obok głównego wejścia. Dlatego celebrans z asystą udawał się procesjonalnie do ołtarza poprzez całą długość nawy kościelnej. Procesji tej towarzyszył śpiew psalmu. Wprowadzenie śpiewu na wejście tradycja przypisuje papieżowi Celestynowi I. W VI w. był już zwyczajem powszechnie znanym. Gdy zakrystię zaczęto umieszczać w pobliżu prezbiterium droga do ołtarza stała się krótka. Śpiew psalmu musiał zostać zredukowany. W XI w. z całego psalmu pozostał jeden werset z antyfoną i Chwała Ojcu.. Początki introitu sięgają liturgii papieskiej z IV i V wieku. Pieśń na wejście może zostać zastąpiona antyfoną na wejście zwaną introitem. Pieśń na wejście towarzyszy procesji kapłana, diakona i usługujących. Celem wspólnego śpiewu jest pogłębienie jedności zgromadzonych i rozpoczęcie celebracji liturgicznej. Śpiew powinien rozpocząć się, zanim asysta wyjdzie z zakrystii i zakończyć, gdy celebrans jest już na miejscu przewodniczenia. Podczas pieśni na wejście wierni stoją.

„Po przyjściu do ołtarza kapłan i usługujący wykonują głęboki ukłon”. Jeśli w prezbiterium znajduje się tabernakulum z Najświętszym Sakramentem, po dojściu do ołtarza przyklękają wszyscy, z wyjątkiem osób niosących znaki przypominające o obecności Pana. Niosący krzyż, świece i Ewangeliarz po dojściu do ołtarza czynią skłon głową i ustawiają lub kładą niesione przedmioty na wyznaczonym miejscu. Podobnie czynią niosący kadzielnicę i łódkę. /Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu Nowego Wydania Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego nr 8/.

 

Ad. 2/. Pozdrowienie ołtarza i zgromadzonego ludu

Pozdrowienie ołtarza jest równoznaczne z oddanie mu największej czci. Przyjmuje trzy formy: pokłonu, ucałowania (przez kapłanów i diakonów) oraz okadzenia, przy czym okadzenie stosuje się podczas uroczystych Mszy świętych. Wówczas okadza się również krzyż.

Po znaku krzyża i liturgicznym pozdrowieniu kapłan z miejsca przewodniczenia, względnie diakon lub osoba świecka z miejsca wyznaczonego dla komentatora wprowadza wiernych w tematykę i charakter celebracji, która się rozpoczyna. Wprowadzenie to powinno być jasne i bardzo krótkie, aby nie zakłócać rytmu celebracji .

 

Ad. 3/. Akt pokuty

Kapłan wzywa do aktu pokuty. Akt pokuty ma na celu uświadomienie sobie swojej grzeszności, obudzenie szczerego żalu za grzechy, aby godnie przyjąć Słowo Boże, owocnie brać udział we Mszy świętej i otrzymać obfitsze łaski. Kapłan wypowiada wezwanie: „Uznajmy przed Bogiem, że jesteśmy grzeszni abyśmy mogli z czystym sercem złożyć Najświętszą Ofiarę”, po którym następuje obowiązkowa chwila ciszy, aby każdy mógł uświadomić sobie swoją grzeszność. Potem wszyscy odmawiają spowiedź powszechną: „Spowiadam się Bogu wszechmogącemu…” W miejsce spowiedzi powszechnej można użyć innych formuł aktu pokutnego, umieszczonych w mszale, których jest kilka do wyboru. Porządek Mszy św. przewiduje cztery formy aktu pokuty. Należy posługiwać się każdą z nich w sposób opisany w mszale. Trzecia forma aktu pokutnego ma dziesięć wersji, z tropami. W trzeciej formie aktu pokutnego, na wzór propozycji podanych w mszale kapłan może układać inne, podobne i może ich wykonanie powierzyć lektorowi lub kantorowi, zwłaszcza gdy są śpiewane. W niedzielę, zwłaszcza w okresie wielkanocnym, zaleca się aspersję, jako formę aktu pokuty. Nie można zastępować aktu pokuty dowolnymi modlitwami lub śpiewami /.

Pragnienie oczyszczenia się z grzechów przed przystąpieniem do sprawowania Najświętszej Ofiary zaznaczało się już dość wcześnie. W liturgii gallikańskiej od VIII w. przed rozpoczęciem Mszy św. celebrans u stopni ołtarza odmawiał długie apologie, w których wyrażał swoją grzeszność, niegodność, szczery żal. Wtedy między innymi powstało do dziś używane, choć w ciągu wieków przekształcane Confiteor, do którego w IX w. dołączono formułę absolucji.

Niedzielne pokropienie jest obrzędem przypominającym chrzest i jego skutki. Jest nową kompozycją liturgiczną zastępującą akt pokutny. Poświęcenie wody i pokropienie wiernych ma miejsce po powitaniu ludu. Jego znaczenie wyraża modlitwa na poświęcenie wody:

„Wszechmogący, wieczny Boże, Ty chcesz, aby przez wodę, która podtrzymuje życie i służy do oczyszczania, również nasze dusze zostały oczyszczone i otrzymały zadatek życia wiecznego. Prosimy Cię pobłogosław tę wodę, którą będziemy pokropieni w dniu Twoim, Panie. Odnów w nas źródło swojej łaski i broń od wszelkiego zła nasze dusze i ciała, abyśmy mogli zbliżyć się do Ciebie z czystym sercem i otrzymać Twoje zbawienie”.

 

Ad. 4/. Panie, zmiłuj się nad nami (Kyrie eleison)

Jako zawołanie błagalne znane było w starożytności pogańskiej, kierowane do bóstwa lub panującego. Kościół Kyrie eleison wprowadził do swojej liturgii w takim znaczeniu, w jakim stosował je Paweł Apostoł w swoich listach, kierując je do Chrystusa jako Pana i Boga. Na Wschodzie zawołanie to znane było w litaniach mszalnych (ektenie). W liturgii rzymskiej, starą formę modlitwy powszechnej (używanej do dziś w liturgii Wielkiego Piątku) papież Gelazy (†496) zastąpił wschodnią formą litanijną (deprecatio Gelasii) i przeniósł ją na początek Mszy przed orację. Później papież Grzegorz Wielki (†604), redukując zbyt rozbudowane modlitwy mszalne, zniósł także litanijną modlitwę powszechną, pozostawiając same wezwania ludu: Kyrie eleison, powtarzane dziewięć razy.

Dzisiaj obowiązuje następujący porządek: „Po akcie pokuty rozpoczyna się „Panie, zmiłuj się nad nami”, chyba że ta aklamacja była już zawarta w samym akcie pokuty. Ponieważ jest to śpiew, w którym wierni wzywają Pana i błagają Go o miłosierdzie, wykonują go wszyscy, to znaczy bierze w nim udział lud oraz chór czy kantor. Zwykle każdą aklamację mówi się lub śpiewa dwa razy. Jednakże ze względu na charakter języka, kompozycji muzycznej czy innej okoliczności nie wyklucza się większej liczby wezwań czy wstawek w postaci krótkiego „tropu”. Jeżeli się nie śpiewa: Panie, zmiłuj się, należy je odrecytować”.

 

Ad. 5/. Chwała na wysokości Bogu (Gloria in excelsis Deo)

Jest starożytnym hymnem wielbiącym. Należy on do licznych hymnów śpiewanych w pierwotnym Kościele, na wzór psalmów. Hymn Gloria powstał na wschodzie jako modlitwa poranna. W III w na zachodzie włączono go do liturgii mszalnej w święto Bożego Narodzenia. Nieco później znalazł się we Mszy Wigilii Paschalnej. Papież Symmachus (†514). rozszerzył jego stosowanie na wszystkie i będące cotygodniową Paschą. W liturgii rzymskiej Gloria było zastrzeżone biskupom. Kapłani mogli intonować je tylko w dniu święceń kapłańskich i w czasie Wigilii Paschalnej. Zastrzeżenie to w liturgii rzymskiej zanikło w XI wieku pod wpływem liturgii gallikańskiej, gdzie tego zastrzeżenia nie było. Od tego czasu Gloria podkreśla uroczysty charakter liturgii świątecznej.

Podczas gdy pierwsza zwrotka stoi pod wpływem śpiewu anielskiego (Łk 2,14) i zawiera uwielbienie Trójjedynego Boga, to druga jest uduchowionym hymnem na cześć Chrystusa, gdzie w części końcowej: Tylko Tyś jest święty, tylko Tyś jest Panem, tylko Tyś… i jest przeciwstawieniem się ówczesnemu kultowi cesarza. Chwała na wysokości Bogu jest bardzo czcigodnym hymnem, w którym Kościół zgromadzony w Duchu Świętym wysławia i równocześnie błaga Boga Ojca i Baranka Bożego, Syna Ojca. Śpiewa go całe zgromadzenie lud na przemian z chórem, albo sam chór. Jeśli hymnu się nie śpiewa. wszyscy go recytują wspólnie lub na przemian. Hymn śpiewa się lub odmawia w niedziele, z wyjątkiem Adwentu i Wielkiego Postu, w uroczystości i święta oraz podczas obchodów mających bardziej uroczysty charakter”.

 

Ad. 6/. Modlitwa (Kolekta – oratio)

We Mszy świętej jest pierwszą modlitwą kapłana jako przewodniczącego. Nazwą oratio Rzymianie określali przemówienie. Kościół wyraz ten zastosował do uroczystego przemówienia, jakie kapłan kieruje do Boga Ojca w imieniu zebranego ludu. Kolekta jest późniejszą nazwą pochodzenie gallikańskiego. Określa ona tę modlitwę jako zbiór cichych modlitw. W odróżnieniu od obrządków wschodnich, liturgie zachodnie posiadają wielką rozmaitość modlitw kapłańskich dla poszczególnych obchodów liturgicznych. W dużym procencie pochodzą one z czasów starożytnych. Widać w nich wpływ szkół krasomówczych (retorycznych), które w czasach rozwoju liturgii rzymskiej były właśnie w rozkwicie. W swojej zwięzłości, prostocie, a zarazem głębi myślowej, oracje są prawdziwymi arcydziełami. Podkreślają podstawową linię planu zbawczego, która prowadzi do Ojca przez Syna, w Duchu Świętym.

Wprowadzenie Ogólne do Mszału Rzymskiego mówi: „Kapłan wzywa lud do modlitwy; wszyscy razem z kapłanem trwają przez chwilę w milczeniu, aby uświadomić sobie, że stoją w obecności Boga i by w modlitwie osobistej wypowiedzieć swoje prośby. Po czym kapłan odmawia modlitwę, która zwykle nazywa się „kolektą”. Wyraża się przez nią charakter obchodu liturgicznego i za pośrednictwem słów kapłana zanosi się prośby do Boga przez Chrystusa w Duchu Świętym. Lud, łącząc się z prośbą i wyrażając na nią zgodę, przez aklamację „Amen” sprawia, że staje s9,5

 

Ad. 7/. Refleksje ogólne

Eucharystia jest miejscem spotkania z Bogiem, ale także spotkania z drugim człowiekiem! Jest miejscem, gdzie buduje się i urzeczywistnia Kościół jako wspólnota osób.

Eucharystia to również sakrament jedności: Boga z człowiekiem i jedności pomiędzy ludźmi, to dlatego Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego przypomina, że „Mszę świętą bez usługującego lub bez obecności przynajmniej jednego wiernego można celebrować tylko ze słusznej i rozumnej przyczyny”. Eucharystia, tak jak każda celebracja liturgiczna, zakłada współdziałanie wszystkich obecnych. Żeby podjąć jakieś wspólne dzieło, trzeba najpierw zdać sobie sprawę z obecności innych osób, nie tylko dlatego, że w ławce, w której siedzę jest ciasno!, poznać się nawzajem, poczuć więź wzajemnej jedności, czyli po prostu włączyć się w grupę -we wspólnotę. Co oznacza to w praktyce?

Po pierwsze konieczność właściwego przygotowania serca do uczestnictwa we Mszy św. Jeżeli idę do Kościoła z nadzieją, że nie spotkam tam wścibskiej sąsiadki albo po kłótni rodzinnej w drodze do Kościoła nie rozmawiam z żoną, to znaczy, że tak naprawdę nie jestem przygotowany do uczestnictwa we Mszy św., bo „kto nie miłuje brata swego, którego widzi, nie może miłować Boga, którego nie widzi” (1J 4,20). Musimy za każdym razem uświadamiać sobie, że to Bóg zgromadził nas w Kościele, że nasza obecność, tak jak obecność innych ludzi, nie jest przypadkowa!
Po drugie musimy uświadomić sobie, że Msza św. to nie kino czy teatr, a my nie jesteśmy widzami. Każdy, kto wchodzi do Kościoła, by uczestniczyć we Mszy św., staje się za nią odpowiedzialny. Moja odpowiedzialność przejawia się m.in. w tym, jak uczestniczę we Mszy św.: śpiew, odpowiedzi, wspólne modlitwy, jak traktuję innych i czy potrafię ich dostrzegać: ustąpić miejsca innej osobie, zadbać o porządek w podchodzeniu do Komunii św. i zwracać uwagę na drobiazgi: świeże kwiaty, papierek leżący pod ławką, to jak jestem ubrany, czy mój strój nie rozprasza innych, które mogą pomóc lub przeszkodzić w dobrym przeżyciu Mszy św.

 

---

A K T U A L N O Ś C I

 

W dniu 25 lipca 2021 roku wspólnota miejscowa wraz z Franciszkanami miejscowymi i przedstawicielami FZŚ z Grudziądza miała spotkanie rekreacyjne w ogrodzie klasztornym przy grillu. W braterskiej atmosferze miło spędziliśmy dany nam od Boga czas.

Wszystkim uczestnikom składamy serdeczne Bóg zapłać.

 

---

KALENDARZ LITURGICZNY

 

03.09 – Wspomnienie obowiązkowe św. Grzegorza Wielkiego, papieża i doktora Kościoła
08.09 – Święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
09.09 – Wspomnienie obowiązkowe bł. Anieli Salawy, dziewicy i patronki FZŚ w Polsce
13.09 – Wspomnienie obowiązkowe św. Jana Chryzostoma, biskupa i doktora Kościoła
14.09 – Święto Podwyższenia Krzyża Świętego
15.09 – Wspomnienie obowiązkowe Najświętszej Maryi Panny, Bolesnej
16.09 – Wspomnienie obowiązkowe świętych męczenników: Korneliusza, papieża i Cypriana, biskupa
17.09 – Święto Stygmatów św. Franciszka z Asyżu
18.09 – Święto św. Stanisława Kostki, zakonnika, patrona Polski
20.09 – Wspomnienie obowiązkowe świętych męczenników Andrzeja Kim Taegon, kapłana i Pawła Chong Hasang i Towarzyszy
21.09 – Święto św. Mateusza, Apostoła i Ewangelisty
23.09 – Wspomnienie obowiązkowe św. Pio z Pietrelciny, kapłana
25.09 – Wspomnienie obowiązkowe bł. Władysława z Gielniowa, kapłana
27.09 – Wspomnienie obowiązkowe św. Wincentego a Paulo, kapłana
28.09 – Wspomnienie obowiązkowe św. Wacława, męczennika
29.09 – Święto Świętych Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała
30.09 – Wspomnienie obowiązkowe św. Hieronima, kapłana i doktora Kościoła

 

---

 

Intencja modlitwy obowiązująca wspólnotę w 2021 roku:

O nowe powołania do FZŚ, błogosławieństwo Boże dla wspólnoty
miejscowej FZŚ oraz wspólnoty Krzyża Świętego Gdańsk-Chełm

 

W czwartki o godz. 17.30 nabożeństwo ku czci św. Franciszka
poprzedzone modlitwą Różańcową
W piątki o godz. 17.30 – modlitwa Różańcowa lub nabożeństwo,
po wieczornej Mszy św. – Nieszpory

 

09.09 – Dzień Skupienia w Grudziądzu
16.09 – Spotkanie rady miejscowej wspólnoty FZŚ po Mszy św. wieczornej, ok. 18.30
26.09 – Spotkanie miesięczne w salce – godz.14.30, Msza św. – godz. 16.00.

 

---

Tercjarz – miesięcznik Franciszkańskiego Zakonu Świeckich w Brodnicy.
Redakcja: s. Bożenna Chełkowska;
Materiały pomocnicze: Konferencje do formacji ciągłej na rok 2021
„ZGROMADZENI NA ŚWIĘTEJ WIECZERZY – znaki i symbole w Eucharystii” 
Opieka merytoryczna: O. Sylwester Brzeziński OFM. 
Adres: Klasztor Franciszkanów,
ul. Sądowa 5a,
87 – 300 BRODNICA,
tel. (+48) 787  995 261
Adres strony: www.fzsbrodnica.franciszkanie.pl