/Ks. dr Marcin Sobiech ofs/

Gesty złożonych, rozłożonych i wyciągniętych rąk
– różne formy błogosławieństwa

Wstęp.

Każdy gest człowieka, który wykonuje każdego dnia, bardzo często mimo chodem, odruchowo, bez przemyślenia, często coś wyraża. Kiedy obserwujemy człowieka, zwracamy nie tylko uwagę na to, co mówi, ale również jak się zachowuje. Bardzo często to nie słowa są przekazaniem emocji, informacji, ale właśnie gesty. Jak w życiu codziennym, tak samo w liturgii, a może jeszcze bardziej, każdy konkretny gest ma znaczenie. Wielokrotnie obserwujemy celebransa podczas sprawowania świętych czynności, sami wykonujemy konkretne gesty, ale czy znamy ich znaczenie, czy wiemy, co one wyrażają, dlaczego je wykonujemy? Chciałbym, abyśmy zatrzymali się na gestach rąk wykonywanych nie tylko przez kapłana, ale często też przez wiernych, i poznali, co one oznaczają.
Gesty czynione rękami, mają bardzo wielką wagę w liturgii chrześcijańskiej. Ruch rąk (czyli narzędzi pracy, współdziałania między ludźmi) wyraża ludzkie uczucia.

Gest złożonych rąk

Każdy z nas na modlitwie składa swoje ręce. Dziś jest to gest typowo religijny. Ale nie było tak zawsze. Od XIII w. zaczął się rozpowszechniać nowy zwyczaj składania rąk z wyprostowanymi palcami. Zwyczaj ten praktykowany był tak w liturgii, jak i poza liturgią. Ten sposób składania rąk wywodzi się ze świeckiej tradycji, frankońskiej formy składania hołdu zwierzchnikowi (tzw. homagium). Wasal ze złożonymi rękami występował przed swoim suwerenem, otrzymując od niego zewnętrzny znak inwestytury. Obrzęd ten wszedł do święceń kapłańskich, gdzie nowo wyświęcony kapłan swoje złożone ręce wkłada w ręce biskupa, przyrzekając mu i jego następcom posłuszeństwo i szacunek. W liturgii Mszy św. np. kapłan trzyma ręce złożone podczas procesji do ołtarza, podczas aktu pokutnego, hymnu Chwała na wysokości Bogu, wyznania wiary. Wierni składają w ten sposób ręce przy modlitwie, tak podczas liturgii, jak i poza nią.

Składanie rąk przy modlitwie symbolizuje wzniesienie duszy do Boga i oddanie Mu się z wiarą. Jest znakiem poddania się Jego woli, jako najwyższemu Panu. Podczas modlitwy złożone dłonie są znakiem skupienia potrzebnego do znalezienia Boga. Albrecht Dürer (†1528) przedstawił w ten sposób Maryję w rozmowie z Bogiem. Jak napisał biskup Grazu, Egon Kapellari, człowiek, składając ręce, „cały skupia się i zatapia w tym geście, wyciągając złożone ręce znajdujące się na przecięciu pionowej i poziomej osi jego ciała, w kierunku transcendencji. Prosząc, dziękując i przepraszając, wykracza poza siebie uwalniając się od śmiertelnego uwięzienia w samym sobie”.

Złożenie rąk ze splecionymi palcami według Pliniusza i Owidiusza miało w starożytności znaczenie magiczne: miało chronić przed demonami i siłami tajemnymi. W czasach starochrześcijańskich tylko w pojedynczych wypadkach pojawiał się jako gest modlitewny i to przy modlitwie prywatnej, rzadziej w liturgii.

Składanie skrzyżowanych rąk na piersiach w liturgii występowało wyjątkowo (np. Suscipe [„Niech Pan przyjmie ofiarę z rąk twoich”] w liturgii benedyktyńskiej). Sposób ten praktykowany jest czasem prywatnie jako postawa ułatwiająca skupienie modlitewne. Ręce powinny być zawsze złożone na wysokości piersi i stale skierowane ku górze. Kiedy łączymy nasze ręce razem i składamy je do modlitwy, wtedy znaczy to: my gromadzimy się, zwracamy się do Boga, oddajemy Mu siebie samych!

Gest rozłożonych i wyciągniętych rąk

Gest rozłożonych rąk (postawa oranta) jest najstarszym gestem modlitewnym chrześcijaństwa wyrażającym postawę człowieka, który wzywa Boga i tęskni za Nim oraz jest pełen pokoju wobec innych ludzi. Gest ten oznacza, że adresatem modlitwy jest Pan Bóg. Symbolizuje człowieka, który z całą ufnością zwraca się do Boga i oczekuje od Niego pomocy. Chrześcijanie starożytni w tej postawie upatrywali również podobieństwo do Zbawiciela modlącego się na krzyżu. Tertulian tak o tym pisał: „My nie tylko podnosimy ręce, lecz także rozkładamy, wzorując się na cierpieniach Pana Jezusa i wyznajemy Go w modlitwie”. Dlatego też malowidła katakumbowe przedstawiają liczne postacie w tej postawie modlitewnej (orantes). Postawa ta w starożytności chrześcijańskiej praktykowana była powszechnie.

Do wznoszenia rąk podczas modlitwy Pismo Święte zachęca wszystkich. W Psalmie 28 słyszymy, że wzniesienie rąk ma spotęgować skuteczność zanoszonych próśb: „Usłysz głos mego błagania, gdy wołam do Ciebie, gdy wznoszę ręce do świętego przybytku Twego”. Wcześniej przekonali się o tym Izraelici walczący pod wodzą Mojżesza z Amalekitami: „Jozue spełnił polecenie Mojżesza i wyruszył do walki z Amalekitami. Mojżesz, Aaron i Chur wyszli na szczyt góry. Jak długo Mojżesz trzymał ręce podniesione do góry, Izrael miał przewagę. Gdy zaś ręce opuszczał, miał przewagę Amalekita” (Wj 17,10-11). Do podnoszenia czystych rąk podczas modlitwy zachęcał także św. Paweł Apostoł: „Chcę, by mężczyźni modlili się na każdym miejscu, podnosząc ręce czyste, bez gniewu i sporów” (1Tm 2,8).
Obecnie w liturgii Mszy świętej kapłan z rozłożonymi rękami recytuje lub śpiewa te modlitwy mszalne, które pochodzą od czasów przedkarolińskich. Są to:
Kolekta
modlitwa nad darami
modlitwa Eucharystyczna
modlitwa Pańska
modlitwa po Komunii (postcommunio)
Do wiernych kapłan zwraca rozłożone ręce, gdy ich pozdrawia („Pan z wami”), uświadamiając im obecność Pana i gdy wzywa ich do modlitwy o przyjęcie przez Boga darów ofiarnych („módlcie się, aby moją i waszą ofiarę…”). Wierni ani usługujący nie wykonują gestu rozłożenia rąk. Diakon wykonuje ten gest tylko, gdy pozdrawia wiernych poza Mszą świętą (np. przed błogosławieństwem). Warto podkreślić jeszcze raz: gest ten wykonuje Celebrans, zwracając się do zgromadzonych wiernych, gdy pozdrawia ich w imieniu Pana oraz uświadamia im obecność Najwyższego. Gest rozłożonych rąk jest zarezerwowany wyłącznie dla Celebransa; poważnym błędem jest wykonywanie go przez wiernych (szczególnie podczas Modlitwy Ojcze nasz).

Zakończenie

Dla franciszkanów świeckich uczestnictwo w liturgii, czy to Mszy świętej czy też w publicznie sprawowanej Liturgii godzin to nie tylko uczestnictwo, ale też świadome uczestnictwo w tym, co się wydarza i dzieje. Nikt z nas nie może być tylko widzem, ale winniśmy być uczestnikami, podkreślam, uczestnikami, czyli tymi, którzy całym sercem i świadomie są zaangażowani w liturgię. Nasz święty Ojciec jedną z najważniejszych próśb jaką nam pozostawił, to troska o święte czynności, dlatego też dbajmy o nasze świadome uczestnictwo w liturgii.

A K T U A L N O Ś C I

04 grudnia 2021 roku we wspólnocie miejscowej FZŚ odbyła się kapituła wyborcza nowej rady. Wybranym życzymy błogosławieństwa Bożego i darów Ducha św. do służby Panu i ludziom.

KALENDARZ LITURGICZNY

01.01 – UROCZYSTOŚĆ ŚWIĘTEJ BOŻEJ RODZICIELKI MARYI
03.01 – Wspomnienie obowiązkowe Najświętszego Imienia Jezus
06.01 – UROCZYSTOŚĆ OBJAWIENIA PAŃSKIEGO
09.01 – ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO
19.01 – Wspomnienie obowiązkowe św. Józefa Pelczara, biskupa
21.01 – Wspomnienie obowiązkowe św. Agnieszki, dziewicy i męczennicy
24.01 – Wspomnienie obowiązkowe św. Franciszka Salezego, biskupa i doktora Kościoła
25.01 – Święto Nawrócenia św. Pawła, Apostoła
26.01 – Wspomnienie obowiązkowe Świętych Tymoteusza i Tytusa, biskupów
28.01 – Wspomnienie obowiązkowe św. Tomasza z Akwinu, kapłana i doktora Kościoła
31.01 – Wspomnienie obowiązkowe św. Jana Bosko, kapłana

Intencja modlitwy obowiązująca wspólnotę w 2021 roku:

O nowe powołania do FZŚ, błogosławieństwo Boże dla wspólnoty
miejscowej FZŚ oraz wspólnoty Krzyża Świętego Gdańsk-Chełm

W czwartki o godz. 17.30 nabożeństwo ku czci św. Franciszka, poprzedzone modlitwą Różańcową
W piątki o godz. 17.30 – modlitwa Różańcowa lub nabożeństwo, po wieczornej Mszy św. – Nieszpory

02.01- Spotkanie opłatkowe – godz. 14.00
16.01 – Spotkanie rady miejscowej wspólnoty FZŚ godz. 16.OO
26.01 – Spotkanie miesięczne w salce – godz.14.30, Msza św. – godz. 16.00,

Tercjarz – miesięcznik Franciszkańskiego Zakonu Świeckich w Brodnicy.
Redakcja: s. Bożenna Chełkowska;
Materiały pomocnicze: Konferencje do formacji ciągłej na rok 2021
„ZGROMADZENI NA ŚWIĘTEJ WIECZERZY – znaki i symbole w Eucharystii” 
Opieka merytoryczna: O. Sylwester Brzeziński OFM. 
Adres: Klasztor Franciszkanów,
ul. Sądowa 5a,
87 – 300 BRODNICA,
tel. (+48) 787  995 261
Adres strony: www.fzsbrodnica.franciszkanie.pl