Istotne elementy duchowości franciszkanów świeckich

Przynależność do FZŚ to przede wszystkim życie duchowe, troska o nie, nieustanne ożywianie swej osobistej więzi z Bogiem poprzez pielęgnowanie cech duchowości właściwej charyzmatowi św. Franciszka. Jakie są te cechy ? Na czym polega specyfika duchowości franciszkanów świeckich ? Na te pytania dają nam ogólną odpowiedź Konstytucje Generalne w rozdziale II, art. 8-16.

1. Naśladowanie Jezusa Chrystusa

W centrum duchowości franciszkańskiej znajduje się Osoba Jezusa Chrystusa, naśladowanie Jego życia przedstawionego na kartach Ewangelii. ” Życie braci mniejszych polega na zachowywaniu Świętej Ewangelii Pana naszego Jezusa Chrystusa “. Tak zaczyna się Reguła Pierwszego Zakonu. Te same niemal słowa znajdujemy w Regułach Drugiego Zakonu, a także Trzeciego Zakonu Regularnego i Franciszkańskiego Zakonu Świeckich.
Św. Franciszek do niczego innego tak nie dążył, jak tylko do tego, by iść wiernie śladami Chrystusa. Pierwszy biograf, br. Tomasz z Celano, pięknie pisze o nim: ” Jego najświętszym zamiarem, głównym pragnieniem i najszczytniejszym postanowieniem było zachowanie we wszystkim i poprzez wszystko świętej Ewangelii Pana naszego Jezusa Chrystusa, z całą pilnością, całym staraniem, z całym pragnieniem ducha, z całym żarem serca. Chrystus był na jego ustach, w uszach, oczach, na rękach, w całym ciele “. I rzeczywiście bardzo upodobnił się do Chrystusa. Nic więc dziwnego, że najwyższy pasterz Kościoła, papież Pius XI określił go mianem ” drugiego Chrystusa “.
Nie można naśladować kogoś, jeżeli się go nie zna. Aby więc coraz wierniej iść za Chrystusem, trzeba ciągle poznawać Jego życie zapisane w Ewangelii. Św. Franciszek tak bardzo pragnął tego dla swoich braci, że kazał porozrywać karty jedynego egzemplarza Nowego Testamentu, jaki był we wspólnocie, i podzielić je między braci, aby każdy mógł swobodnie rozczytywać się w nich. Franciszkanie świeccy są również zachęcani do ” osobistego i nieustannego studiowania Ewangelii i Pisma świętego “. Mają popierać i szerzyć miłość do słowa ewangelicznego. Organizować i uczestniczyć w nabożeństwach biblijnych, aby coraz lepiej rozumieć słowo Boże zgodnie z interpretacją Kościoła.
Chrystus jest najwyższym objawieniem miłości Boga do człowieka. Jest ” księgą, z której bracia uczą się, jak żyć, kochać i cierpieć “. On jest wzorem służby innym oraz przyjmowania, z zaufaniem Bogu, trudności i krzyży dnia codziennego. Chrystus całkowicie posłuszny swemu Ojcu uczy nas wypełniania zawsze i wszędzie woli Bożej, choćby ona kosztowała jak najwięcej. Ta wola Boża przychodzi do nas, jest nam ukazywana za pośrednictwem Kościoła przez tych, którzy pełnią w nim posługę władzy, a także przez naszych braci i siostry w powołaniu oraz tych, z którymi żyjemy na co dzień.
Pan Jezus objawił nam Ojca w niebie, który bezgranicznie nas kocha. On jest zawsze z nami. W nim, jak mówi św. Paweł w Dziejach Apostolskich, ” żyjemy, poruszamy się i jesteśmy “. Franciszkanie świeccy mają się starać odkrywać tę obecność Ojca ” we własnym sercu, w przyrodzie i w historii ludzi, w której wypełnia się Jego zbawczy plan “. Co więcej, winni dawać przed ludźmi świadectwo tej wiary: w życiu codziennym, w pracy, w radości i cierpieniu, w braterskim podejściu do każdego człowieka, bo wszyscy jesteśmy dziećmi tego samego Ojca, w braterskim też stosunku do stworzeń, gdyż tak jak i my pochodzą one od tego samego Stwórcy. Z żywej świadomości obecności i działania Ojca, który jest Dobrem, całym Dobrem, najwyższym Dobrem, radością i ukojeniem, wypływa radość wewnętrzna i zewnętrzna, o którą Franciszek bardzo zabiegał u siebie i swoich naśladowców.

2. Modlitwa

Naśladując Pana Jezusa Chrystusa i wpatrzeni w przykład św. Franciszka, który ” nie tyle był człowiekiem modlącym się, co sam stał się modlitwą ” ( Tomasz z Celano ), franciszkanie świeccy winni pielęgnować w sobie ducha modlitwy. ” Modlitwa i kontemplacja – pouczają Konstytucje – niech będzie duszą ich bytu i działania “. Każdego dnia powinni starać się znajdować czas na milczenie i skupienie duchowe. Ufna, serdeczna modlitwa nadaje sens naszemu życiu, umacnia nas i pobudza do ofiarnej służby Bogu i ludziom przez sumienne wypełniania własnych życiowych zadań i obowiązków.

3. Pokuta i ciągłe nawracanie się

Ewangeliczna metanoia, czyli ciągła wewnętrzna przemiana, odwracanie się od zła i grzechu jest nieodłącznym składnikiem naszego życia. Św. Franciszek nazywa to czynieniem pokuty. Całe swoje życie po nawróceniu określa krótko jako ” życie pokuty “. Swój Testament duchowy, podyktowany na kilka dni przed śmiercią, zaczyna od takich słów: ” Mnie, bratu Franciszkowi, Pan dał tak rozpocząć życie pokuty “. Jego pierwsi naśladowcy, zanim otrzymali nazwę braci mniejszych, mówili po prostu, że są ” pokutnikami z Asyżu “. A ” bracia i siostry od pokuty ” – to przecież pierwotne miano Trzeciego Zakonu.
Pamiętając więc o tym, franciszkanie świeccy i dzisiaj mają ” żyć w duchu ciągłego nawracania się “. Jakie są środki, które prowadzą do takiej postawy ? Konstytucje wymieniają następujące: słuchanie i rozważanie słowa Bożego, rewizja życia, dni skupienia duchowego, pomoc doradcy, czyli kierownika duchowego, nabożeństwa pokutne, częste przystępowanie do sakramentalnej spowiedzi. Należy także propagować i pielęgnować inne praktyki pokutne, uważane za tradycyjne wśród franciszkanów, zwłaszcza post i wstrzemięźliwość.
Oczywiście, pokuta nie jest celem sama w sobie, lecz środkiem do tego, by coraz bardziej otwierać swe serce dla Boga i bliźniego. Owocem prawdziwego nawrócenia, które jest odpowiedzią na miłość Boga, są właśnie ” dzieła miłości względem braci “.

4. Życie liturgiczne

Eucharystia stanowi centrum Kościoła. Ona także buduje wspólnotę ludu Bożego. Przystępując do Stołu Pańskiego, jednoczymy sie z Chrystusem, a także ściślej łączymy się z naszymi braćmi i siostrami w wierze, tworząc jedną rodzinę. Doskonale rozumiał to św. Franciszek. Dobrze jest nam znana jego niezwykła cześć i miłość do Eucharystii. franciszkanie świeccy mają również starać się, by Eucharystia była ich centrum życia we wspólnocie. Każdy z nich powinien jak najczęściej, możliwie codziennie, uczestniczyć we Mszy św. i przyjmować Komunię św.
Konstytucje zachęcają też do czynnego udziału w sprawowaniu innych sakramentów i wogóle w liturgii w swoich parafiach.

5. Duch ubóstwa ewangelicznego

Św. Franciszek obrał radykalne ubóstwo, bo chciał być jak najbliżej Chrystusa i Jego Matki, którzy żyli w całkowitym ogołoceniu. Franciszkanie świeccy nie składają ślubu ubóstwa, ale zobowiązują się do życia w duchu tej rady ewangelicznej. Ma się to wyrażać w prostocie, skromności, dzieleniu się z innymi swoimi dobrami. Konstytucje wzywają do postawy wdzięczności Bogu za otrzymywane dobra; od Niego bowiem one pochodzą, nam zaś zostały tylko powierzone w administrowanie. Wierność franciszkańskiemu ideałowi ubóstwa będzie naszym świadectwem dawanym wartościom Ewangelii i wyzwaniem dla świata i jego konsumpcyjnego nastawienia do życia.

6. Szczególna cześć Maryi

O wielkiej czci św. Franciszka do Maryi pisze Tomasz z Celano: ” Matkę Jezusa darzył niewysłowioną miłością

. Odprawiał dla Niej osobne chwalby, zanosił modlitwy, ofiarowywał uczucia, tak wiele i takich, że ludzki język nie zdoła wypowiedzieć. Ale co najbardziej cieszy, ustanowił Ją rzeczniczką Zakonu i pod Jej skrzydła powierzył swych synów, aby ich otaczała opieką i ochraniała “. Kult Matki Bożej był i jest zawsze bardzo żywy w całej Rodzinie Franciszkańskiej. Maryja jest dla nas wzorem ” w słuchaniu i wierności “, czyli pełnego zawierzenia Bogu i oddania się do Jego dyspozycji. Konstytucje wzywają wszystkich braci i siostry FZŚ, aby pielęgnowali miłość do Najświętszej Maryi, naśladowali Ją i okazywali względem Niej swą pobożność ” w formach przyjętych przez Kościół “.
Z Maryją przyjmujemy łaskę Ducha Świętego, ” aby realizować się we wspólnocie miłości “.

o. Wacław Michalczyk OFM
” Głos św. Franciszka “
nr 4/2003